Diëtist en dvk over afvallen met type 1 diabetes

Type op Google ‘diabetes en afvallen’ in en je krijgt miljoenen hits over diabetes type 2. Maar als je diabetes type 1 hebt en je bent een aantal kilootjes te zwaar kan het ook lonen om wat af te vallen. Te zwaar zijn kan invloed hebben op je insulinegevoeligheid en je loopt door overgewicht nog meer risico op vervelende langetermijncomplicaties zoals hart- en vaatziekten. Maar waar moet je rekening mee houden? (update)

BMI & Buikomvang 

Een gezond gewicht kan je grofweg berekenen door je Body Mass Index (BMI) te bepalen of je buikomvang te meten. Iemand van 1.70 meter die 65 kilo weegt, heeft een BMI van 65/2,89 = 22,5. Een gezond BMI ligt tussen de 20 en 25. Bij een BMI tussen 25 en 30 spreekt men van matig overgewicht en bij een BMI van meer dan 30 spreekt men van obesitas en dit brengt extra gezondheidsrisico’s met zich mee. Je kunt je hier je BMI berekenen.

Met je buikomtrek meet je de risicovolle vetmassa. Vet dat zich rond de buik bevindt noemt men het viscerale vet en dat vet bevindt zich ook rond  de organen. Er is in veel wetenschappelijke studies een relatie aangetoond tussen buikvet en gezondheidsrisico’s: hoe meer buitvet, hoe groter het risico op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. Het lijkt zelfs een betere indicator te zijn dan het BMI. Voor mannen geldt dat vanaf 94 cm er een verhoogd risico is en voor vrouwen is dat vanaf 80 cm. Je vindt hier een instructie hoe je je buikomvang het beste kunt meten.

Maar waar moet je nu rekening mee houden als je diabetes type 1 hebt? Stichting ééndiabetes heeft raad gevraagd aan diëtiste Robertien van ’t Klooster en diabetesverpleegkundige Inge Reniers van het Antonius Ziekenhuis.

Inge legt uit:  “Zodra je meer overgewicht ontwikkelt, zal de insuline minder effectief worden en spreek je van insulineresistentie. Voor dezelfde regulatie heb je dan meer insuline nodig. Dit kan het moeilijker maken je bloedsuikers onder controle te houden.“

Wat zijn de belangrijkste dingen om rekening mee te houden met betrekking tot je diabetes als je gaat afvallen?

Robertien: “Belangrijk is hypo’s te voorkomen door aanpassing van je insulinedosering, anders moet je verplicht bij-eten wat je net aan calorieën hebt bezuinigd! Dus in eerste instantie pas je vooral kortwerkende insuline aan, maar als je in dalende lijn met je gewicht komt, moet ook je basaal of langwerkende insuline verlaagd worden.” Dit zegt ook diabetesverpleegkundige Inge Reniers. “Probeer dezelfde verhoudingen aan te houden bij het verminderen van basaal/langwerkende en bolus/kortwerkende. Als je twijfelt over hoeveel je moet verlagen, bespreek dit dan altijd met je behandelaar.”

Wat raad je aan met betrekking tot afvallen?

Robertien: “Alles wat voor jezelf werkt, maar vooral voor jou vol te houden is. Want alleen aanpassingen die je volhoudt leiden uiteindelijk tot kilo’s die je niet meer terugziet! Voorkom jojoën: afvallen en weer bijkomen. Ik zie in de praktijk veel mensen die regelmatig zijn afgevallen, maar telkens weer bijkomen “met rente” en die dankzij het lijnen wel 20-30 kilo in 20 jaar zijn aangekomen.  Reële doelen stellen is het belangrijkste: niet te veel ineens, niet te snel en geen barbiefiguur nastreven, want daar zijn alleen poppen van. Wees blij met jezelf! Vaak is het positiever om een goed gewicht te houden door regelmatiger te bewegen: dan kun je wel blijven genieten van eten. Eten is toch al minder spontaan als je diabetes hebt. Het beperken kan helemaal negatief werken.”

Diabetesverpleegkunde Inge adviseert wat vaker te meten als je aan het afvallen bent:

“Je lichaam verandert en daardoor kunnen je bloedsuikers ook veranderen. Zeker met zaken als autorijden; het moet wel veilig zijn. Meten = weten!”

Spelen met basaal

Inge: “Als je toch een hypo hebt of een waarde aan de lage kant, kun je een boterham bijvoorbeeld ook vervangen door de basaal van je insulinepomp tijdelijk (half tot anderhalf uur) op 0% te zetten. Schat hierbij in of je wel wat snelwerkende suikers nodig hebt voor de eerste symptomen. Hou er wel rekening mee dat het effect pas na 30-45 minuten optreedt en deze methode niet geschikt is bij een ‘echte’  hypo of als je bovenmatige inspanning hebt gehad, omdat dan het risico op doorzakken groot is. Dan zal je wel gewoon moeten eten.”

Sporten 

Als je gaat sporten om af te vallen is het verstandig rekening te houden met het na-ijleffect van sporten. Tijdens het sporten kan je bloedsuiker al dalen, maar vaak ook de dag erna. Bij sommige mensen heeft het zelfs twee dagen na het sporten nog effect, met hypo’s tot gevolg. Vervelend als je dan weer extra moet eten. Het kan dan helpen om je basaal tijdelijk te verlagen of je langwerkende insuline te verminderen. Bespreek met je behandelaar hoeveel je moet verlagen als je hier geen richtlijnen voor hebt.

Minder koolhydraten

Er zijn veel type 1 diabeten die zeggen baat te hebben bij het verminderen van de koolhydraten in hun voeding. Het is natuurlijk een logische gedachte: ‘Van koolhydraten gaat mijn bloedsuiker omhoog, dus als ik er minder van eet, heb ik minder hoge pieken.‘ Er komt steeds meer bewijs voor de noodzaak voor onderzoek naar de effecten van koolhydraatarme voeding bij mensen met type 1 diabetes. Er is echter nog geen hard bewijs dat dit de beste manier is. Je kunt het natuurlijk zelf uitproberen of overleggen met je arts of dit iets is wat bij jou past.

Afvallen en diabetes type 1 kan een moeilijke combinatie zijn. Probeer in elk geval je diabetes niet te ontregelen of nog erger: het te misbruiken om af te vallen. Er zijn inmiddels genoeg verhalen van mensen die geen of zo weinig mogelijk insuline toedienen om af te vallen. Dit is een methode die ernstige gevolgen kan hebben als snelle progressie van complicaties, maar je kunt jezelf hiermee ook in een coma helpen. Er is helaas geen quick-fix om af te vallen: Gezond en bewust eten plus voldoende beweging is uiteindelijk de meest effectieve manier om op gewicht te blijven. En daarbij is het ook toegestaan om te genieten en af en toe wat lekkers te eten!

Overige Tips:

• Gebruik een kleiner bord, zo schep je minder op.
• In frisdrank, limonade en vruchtensappen zitten heel veel suikers, deze extra calorieën zijn makkelijk te vervangen door water (eventueel met citroen/komkommer erin voor wat smaak) en thee.
• Houd er ook rekening mee dat in alcohol ook veel calorieën zitten!
• Zet tegenover een zondige dag, twee gezonde dagen, zo kan je af en toe toch lekker snacken.
• Let op verborgen suikers: in veel potjes (zoals pastasaus), pakjes en kant-en-klaarmaaltijden zitten veel toegevoegde stoffen en suikers. Werken met verse producten kost misschien iets meer moeite, maar het kan een hoop calorieën schelen.
• Probeer minimaal een half uur per dag (in totaal) te bewegen. Op de fiets naar de winkel/brievenbus, ramen lappen, de auto wassen, rondje lopen in de pauze, de trap nemen, koffie halen op een andere afdeling: het telt allemaal mee!
• Het voedingscentrum heeft een handige app voor Android en Apple de ‘Mijn Eetmeter App’. Hierbij kan je invoeren wat je gegeten hebt en krijg je na invullen van leeftijd, gewicht, geslacht en bewegingsniveau adviezen of je te veel calorieën hebt gegeten en welke voedingsstoffen je te veel/ te weinig binnenkrijgt.