Interview met Anouar – over type 1 diabetes en de ramadan

Op 6 juni is voor moslims de ramadan gestart. Een maand waarin moslims van zonsopgang tot zonsondergang vasten. Het vasten houdt in dat er niet gegeten en gedronken wordt.De gedachte is dat vasten de mens eigenschappen leert als discipline, uithoudingsvermogen en zelfbeheersing.

De ramadan zorgt er voor dat de tijdstippen verschuiven waarop er normaliter gegeten wordt. Juist voor mensen met diabetes kan een regelmatig eet- en beweegpatroon gunstig zijn voor de bloedsuikerwaarden. Vanuit de Koran hebben mensen met type 1 diabetes daarom vrijstelling om niet deel te nemen aan de ramadan. Met name het ontstaan van ernstige hypo’s vormen een hoog risico indien er de hele dag niet gegeten en gedronken mag worden. Als compensatie betalen de moslims die niet mee doen aan de ramadan een klein bedrag voor iedere dag die niet gevast wordt, wat vervolgens besteed kan worden aan een goed doel.

Maar hoe ervaart iemand de ramadan als moslim met type 1 diabetes? De 21-jarige Anouar was bereid om zijn ervaring te delen!

Kun je jezelf introduceren?
‘Mijn naam is Anouar Ibn el Kadi, 21 jaar en ik studeer notarieel recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Een studie met een juridische mix tussen vastgoed, ondernemingen en persoon en familierecht met daarbovenop nog een fiscaal sausje. Daarnaast ben ik ook actief in het studentenleven bij verschillende studieverenigingen, geef ik rechtsbijstand voor Stichting Het Juridisch Spreekuur en loop ik een onderzoeksstage aan mijn faculteit. In mijn vrije tijd ga ik graag op pad maar ben ik zeker ook in voor een goed boek of een serie.’

Jij en je diagnose
Sinds wanneer ben je gediagnosticeerd met type 1 diabetes?
‘Op mijn negende werd ik tijdens een zomervakantie opeens erg dorstig, moe en mager. Mijn moeder heeft zelf al ongeveer 45 jaar type 1 diabetes en wist gelijk wat er aan de hand was. Na twee jaar niet goed ingesteld te kunnen worden, ben ik overgestapt op de insulinepomp die ik tot op de dag van vandaag nog trouw bij me draag. Door mijn moeder haar begeleiding en uitleg kon ik al snel goed omgaan met deze ziekte.’

Hoe ervaar je het leven met diabetes in de dagelijkse praktijk?
‘Het is er, maar het is er ook niet. Na zo lang geleefd te hebben met type 1 diabetes wordt het niet meer dan normaal. Ik kan mij het leven zonder diabetes niet meer voorstellen en droom daar ook niet (meer) over. Aangezien ik een (behoorlijk) druk leven heb vind ik het moeilijk om mijn diabetesverplichtingen goed bij te houden. Een paar keer per dag bloedprikken, regelmatig eten, om de drie dagen verwisselen. Het schiet er allemaal wel eens bij in waardoor ik nog wel eens in een dip beland door een hypo of hyper. Vaak gaat het een tijdje (erg) goed waardoor de aandacht voor mijn diabetes weer verslapt en ik weer terug bij af ben. Ik denk dat veel diabeten zich hierin herkennen. Maar ik laat en zal mij zeker niet klein krijgen door deze ziekte en geniet volop van het leven! Ik put mijn kracht uit het feit dat mijn moeder al zo lang rondloopt met diabetes en zich nooit laat beperken. Als ik denk aan hoe sterk zij is, zijn mijn dipjes erg snel voorbij. Diabetes vormt dan ook geen beperking in mijn leven. Mijn pomp echter wel, dat vervelende slangetje, die piepjes en verstopte infusen werken mij weleens erg op de zenuwen.’

Jij en de ramadan
Heb je ooit mee gedaan aan de ramadan?
‘Nooit helemaal. Voor mijn diagnose probeerde ik wel eens een dagje mee te doen (ik was 8 jaar) maar betrapte ik mijzelf halverwege de dag op het eten van een stroopwafel. Ik had pas in de gaten dat ik eigenlijk zou vasten toen de stroopwafel al op was.’

Hoe ervaar je de ramadan als diabeet?
‘Zonder problemen. Vooral als ‘mens’ is het een periode waarin je (spiritueel) tot bezinning kan komen en de sociale cohesie wordt versterkt omdat veel mensen om je heen ook vasten en het vasten (bijna altijd) gezamenlijk verbreken. Het is echt een bepaalde ‘ramadansfeer’ die men bijna kan vergelijken met het fenomeen ‘festivalsfeer’. Iedereen zorgt voor elkaar en wil het goede uit zichzelf en de omgeving halen, de saamhorigheid neemt toe. Uitzonderingen uiteraard daargelaten. Als de ramadan aanbreekt heb ik vaak nog wel het gevoel dat ik er misschien niet helemaal aan mee kan doen omdat het fysieke component (d.w.z. vasten) bij mij ontbreekt. Dat is natuurlijk verkeerd omdat iemand met diabetes ten eerste absoluut niet mee mag doen. Ten tweede is de ramadan iets tussen jou en God. Het feit dat je niet kan vasten betekent niet dat je niet kunt nadenken de (mogelijke) imperfecties van je gedrag, je relatie met God en/of het ontwikkelen van zelfdiscipline. Ik heb uiterst veel respect voor de mensen (vooral in warmere landen) die niet eens denken aan een klein slokje water. Het laat je voelen hoe het is om écht honger te hebben en eens even heel goed nadenken. Als iemand met diabetes beschouw ik de ramadan en het bijbehorende vasten dan ook als een dubbel iets. Fysiek vasten én mentale bezinning. Veel moslims vasten namelijk misschien wel maar doen weer wat minder aan het spirituele. Als diabeet is de keus natuurlijk algauw gemaakt.’

Voel je je bezwaard dat je niet kunt deelnemen aan de ramadan?
‘Nee, nooit gedaan ook. De regels zijn duidelijk: ziek, op reis of zwanger? Dan mag je gewoon niet meedoen en wordt vasten niet geaccepteerd. Ik kan mij daarom niet bezwaard voelen. Daarbij hoort dat mensen die niet kunnen vasten een losprijs moeten betalen (ongeveer 7,50 per dag). Voor elke dag die men niet vast wordt een arme gevoed. Dit kan d.m.v. een maaltijd of donatie aan een goed doel. Ik vraag mij vaak nog wel eens af hoe het zou zijn om een dag niet te eten maar dan voel ik bij wijze van spreken al gelijk een hypo opkomen.’

In hoeverre hebben mensen in je omgeving begrip voor het feit dat je niet deelneemt aan de ramadan?
‘Ik ben werkelijk waar nog nooit iemand tegen gekomen die hiervoor geen begrip heeft. Ik krijg vaker de vraag van niet-moslims of ik ook ga vasten en of daarvoor wordt gestraft. Moslims hebben er altijd begrip voor. Sterker nog: de afgelopen jaren ben ik gedeeltes van de ramadan in Marokko geweest. Waar ik ook kwam bij familie of vrienden, had men al iets voor mij op tafel gezet. Van complete maaltijden tot zoete koekjes (“want je moet toch suiker hebben?”) met thee. Op die momenten voel ik mij juist bezwaard dat men voor mij eten klaar gemaakt terwijl zij zelf niet mee eten. Er wordt uiterst begripvol met mijn niet-vasten omgegaan, nog steeds kom ik niet bij een moslim weg met een lege maag. Deze gastvrijheid en begrip is naar mijn inziens juist ontroerend en bemoedigend. Desalniettemin probeer ik altijd wat discreter te zijn door niet met vastende mensen te eten of in het openbaar. Je wilt ze niet meer honger geven natuurlijk.’

‘Wel hoor ik nog wel eens verhalen van diabeten die koppig volhouden en wel vasten (vaak oudere mensen met type 2). Ondanks dat het algemeen bekend is dat het verboden is en in de moskeeën en op internet dit overal duidelijk staat vermeld. Ik denk dat dit voortkomt uit het feit dat dit wat oudere mensen zijn die zich niet klein willen laten maken door hun ziekte en daardoor de doktersadviezen in de wind slaan. Ondanks dat vasten met diabetes juist een zonde is. Ik heb hier natuurlijk geen onderzoek naar gedaan maar in mijn perceptie zijn dit vaak de scenario’s die je tegen komt. Moslims weten hoe het zit maar uiteraard geeft iedereen zijn eigen persoonlijke invulling aan de ramadan. Waar ik vooral tegenaan loop zijn mensen die denken dat je door dat je niet vast ook geen moslim meer mag zijn en er niet bij hoort. Helaas zijn die er ook nog. Gek genoeg krijg ik deze opmerking juist altijd van niet-moslims.’

Heeft de ramadan op een andere manier effect op je bloedglucosewaarden?
‘Jazeker, de bekende hypo rondom het tijdstip waarop je eigenlijk je avondmaal zou moeten hebben gegeten en een grotere bolus dan normaal bij de iftar-maaltijd (iftar is de eerste maaltijd, het ‘ontbijt’, in de ramadan is dit ’s avonds laat, red.). Dit natuurlijk omdat je op de een of andere manier meer eet dan normaal bij de iftar. Gelukkig is dit met de pomp gemakkelijk op te vangen. Aangezien ik sowieso al een onregelmatig leven leid zijn dit slechts kleine dingetjes. Verder zijn er geen effecten op mijn bloedsuikerwaardes.’

Jij en het Suikerfeest
Zijn er bepaalde dingen die je niet eet tijdens het Suikerfeest?
‘Ik blijf sowieso altijd af van erg zoete dingen. Gelukkig ligt er meer dan genoeg op tafel om van te genieten!’

Hoe zorg je ervoor dat je het Suikerfeest zo goed mogelijk door komt?
‘Ervoor zorgen dat ik meer dan voldoende insuline heb! Twee jaar geleden had ik een dagtotaal van 91 eenheden zonder basaal. Mijn hoogste ooit! Ja, toen heb ik wel iets meer mijn best gedaan de volgende dag in de sportschool. Maar ik geniet natuurlijk!  Het is een feest en iedereen is blij, gaat bij elkaar langs en deelt cadeautjes uit. Diabetes of geen diabetes, die lekkere dingen moeten toch op…’

Bedankt Anouar, dat je jouw ervaring hebt willen delen! Ik wens alle moslims (met en zonder diabetes) een fijne ramadan toe!

Bronnen:
http://www.joslin.org/info/Ramadan-and-Diabetes.html
Nederlandse Diabetes Federatie (2016), Diabetes en Ramadan, adviezen voor behandelaars.